Jak zostać sędzią siatkarskim? Zasady jego pracy i wymagania dla kandydatów

Sędziowie siatkarscy nie są tak znani, jak arbitrzy piłki nożnej. Ich praca jest jednak równie wymagająca, w siatkówce wiele rzeczy dzieje się bowiem bardzo szybko. Muszą ocenić, czy piłka po ataku lub serwisie wylądowała na boisku, czy po drodze nikt jej nie dotknął, a do tego czuwać nad odpowiednim ustawieniem zawodników oraz zapanować nad nerwami, których nieraz nie brakuje pod siatką. Mimo to wciąż pojawiają się nowi kandydaci, którzy chcą dla siatkówki poświęcać popołudnia i weekendy. By prowadzić spotkania w najwyższych polskich ligach kobiet czy mężczyzn, a później może i międzynarodowe zawody, trzeba jednak przejść kilka ważnych etapów. Nagrodą jest udział w najważniejszych sportowych imprezach i możliwość oglądania z bliska największych gwiazd siatkarskich parkietów, a także gratyfikacje finansowe. Jak zostać sędzią siatkarskim? Wyjaśniamy!

Sędzia siatkówki – kurs na początek

Nawet najbardziej zakochany w siatkówce kibic nie zawsze jest w stanie zrozumieć wszystkie decyzje arbitrów. Bardzo często wynika to z niewystarczającej znajomości siatkarskich przepisów. Sędzia siatkówki musi znać je na wyrywki, łącznie z najnowszymi interpretacjami. To o tyle ważne, że szczegółowe siatkarskie zasady mogą nieco różnić się od rodzaju rozgrywek – nieco inne są na przykład wytyczne dla arbitrów w Lidze Mistrzów siatkarzy czy w rozgrywkach międzynarodowych pod kuratelą FIVB.

Pierwszym etapem w drodze do kariery arbitra jest ukończenie kursu sędziowskiego. Przed jego rozpoczęciem dobrze jest przyswoić choć część zasad we własnym zakresie, co znacznie ułatwi pierwsze zajęcia. Najważniejsze jest jednak spełnienie wymagań dotyczących kandydatów na sędziów. Na szczęście nie są one zbyt wygórowane. Taka osoba powinna mieć status niekaranej i posiadać pełnię praw publicznych. Musi też legitymować się zaświadczeniem lekarskim, że nie ma żadnych zdrowotnych przeciwwskazań do pełnienia funkcji sędziego.

Kolejnym warunkiem jest odpowiedni wiek. By zdobyć uprawnienia do prowadzenia siatkarskich meczów trzeba mieć ukończone 18 lat. Czasami do zajęć dopuszczani są młodsi kursanci, jednak do sędziowania spotkań będą wyznaczani dopiero po osiągnięciu pełnoletności. Co ważne, rozgrywki kobiece i męskie mogą prowadzić zarówno mężczyźni, jak i kobiety.

Przebieg kursu i egzaminy

Kurs na sędziego siatkówki nie jest darmowy. Opłata wynosi kilkaset złotych i może nieco różnić się w zależności od tego, kto organizuje szkolenie – zajmują się tym poszczególne wojewódzkie związki piłki siatkowej. To właśnie tam należy więc zgłosić chęć uczestnictwa w kursie. Zazwyczaj siatkarscy działacze zwracają uwagę na jeszcze jeden warunek, który umożliwia pracę w roli sędziego – dyspozycyjność. Bez niej bowiem po zaliczeniu kursu pozostanie tylko ładnie wyglądający certyfikat, ale nie będzie szans na podnoszenie kwalifikacji i rozwój.

Samo szkolenie składa się z dwóch części – teoretycznej i praktycznej. Prowadzeniem kursu najczęściej zajmują się sędziowie siatkówki pracujący w danym województwie. Pierwsza część skupia się na zagadnieniach związanych z przepisami gry, wytycznymi dla sędziów w Polsce i wyjątkowych boiskowych przypadkach opisywanych w dokumentach FIVB. Kandydaci na sędziów uczą się także protokołowania zawodów. Na końcu muszą zdać egzamin teoretyczny – zazwyczaj organizatorzy kursów zastrzegają, że nie ma możliwości powtórki.

Do wzięcia udziału w drugiej części, praktycznej, potrzebny jest gwizdek i obuwie sportowe. Kursanci poznają praktyczne zasady związane z sędziowaniem meczów. Ta część również kończy się egzaminem. Do zaliczenia kursu potrzebna jest też odpowiednia frekwencja na zajęciach.

sędziowie siatkarscy
Szukasz wysokiej jakości akcesoriów do siatkówki? Zobacz profesjonalne nakolanniki siatkarskie i inne akcesoria w sklepie https://www.piko-sport.pl/!

Sędzia w siatkówce – kolejne etapy

Po udanym zakończeniu kursów i zdaniu egzaminów uzyskuje się licencję sędziego. Świeżo upieczony arbiter musi jeszcze kupić odpowiedni strój, co wiąże się z dodatkowym kosztem, zwykle ok. 200 zł. Potem może rozpocząć prowadzenie siatkarskich meczów. Musi być jednak przygotowany na to, że na początku będzie delegowany jedynie do prowadzenia meczów w kategoriach młodzieżowych lub dziecięcych rozgrywkach minisiatkówki. Tam może pracować jako pierwszy lub drugi sędzia. Od razu po zakończeniu kursów i zdaniu egzaminów zyskuje się jednak również uprawnienia do pełnienia funkcji sekretarza lub sędziego liniowego na wszystkich szczeblach rozgrywkowych.

Do prowadzenia meczów seniorów konieczne jest uzyskanie statusu sędziego III klasy. Decyduje o tym właściwy wojewódzki związek. Zwykle nominację otrzymuje się po roku pracy w ligach młodzieżowych i poprowadzeniu co najmniej kilkunastu spotkań. Szansa na kolejne awanse pojawia się co pół roku. By uzyskać status sędziego II i I klasy trzeba też wykazywać się dobrą znajomością przepisów, a także, jak zaznacza regulamin Polskiego Związku Piłki Siatkowej, “cechować nienagannym wypełnianiem obowiązków sędziego”. Takie uprawnienia pozwalają na prowadzenie meczów na najwyższym poziomie w ramach rozgrywek wojewódzkich.

Sędziowie siatkarscy na szczeblu centralnym

Kolejnym etapem sędziowskiej kariery jest prowadzenie meczów na szczeblu centralnym. Uprawnia do tego ukończenie kolejnego kursu. O uczestnictwo w takich zajęciach mogą się starać sędziowie klasy I, którzy posiadają co najmniej średnie wykształcenie i nie ukończyli jeszcze 32. roku życia. Wyjątki od tej zasady robi się dla byłych zawodników. Po ukończeniu kursu można sędziować mecze ekstraklasy oraz I ligi kobiet i mężczyzn.

PZPS może także przyznać arbitrom dwie kolejne klasy sędziowskie – sędziego związkowego oraz państwowego. Wyżej w sędziowskiej hierarchii są już tylko arbitrzy międzynarodowi. Takie uprawnienia przyznaje FIVB, ale czyni to na wniosek zarządu PZPS.

Siatkówka – przepisy dotyczące pracy sędziów

Sama praca sędziego siatkarskiego to z jednej strony stanie na straży przestrzegania przepisów przez obie drużyny, a z drugiej ich interpretacja. O ile bowiem zasady dotyczące wykonywania serwisów czy obserwowanie, w którym miejscu spadnie piłka, takich możliwości nie daje, o tyle na przykład z odgwizdaniem błędu piłki niesionej czy podwójnego odbicia jest już inaczej.

Nie każdy “niedzielny kibic” wie nawet, w jaki sposób sędzia rozpoczyna mecz siatkówki. Przed pierwszym gwizdkiem trzeba bowiem sprawdzić, kto został zgłoszony do gry i przyjrzeć się ustawieniu zawodników. W czasie meczu wszelkie błędy z tym związane, jak również nieregulaminowe zmiany, będą skutkować stratą punktu lub jeszcze poważniejszymi konsekwencjami.

By sędzia siatkówki mógł lepiej ocenić boiskowe sytuacje, stoi na specjalnym podwyższeniu w okolicach jednej z antenek zawieszonych na siatce. Swoje decyzje sygnalizuje odpowiednimi gestami, w razie potrzeby udziela również wyjaśnień kapitanom drużyn. Co do zasady, inni zawodnicy nie powinni dyskutować ani nawet rozmawiać z arbitrami.

Challenge w siatkówce – zasady na najwyższym poziomie

Sędziowie prowadzący mecze na najwyższym poziomie, zaczynając od spotkań polskiej ekstraklasy, muszą także wiedzieć, jak obsługiwać tak zwany system challenge. Siatkówka jest bowiem obecnie tak szybką grą, że nawet najlepszy arbiter nie jest w stanie ustrzec się pomyłek. Trenerzy drużyn mogą więc prosić o weryfikację decyzji na podstawie powtórki wideo.

To drugi arbiter spotkania zajmuje się obsługą systemu challenge. Siatkówka pozwala każdemu szkoleniowcowi na poproszenie o dwie weryfikacje decyzji w każdym secie. Jeśli po powtórce nie ma zmiany decyzji, drużyna traci challenge. Kiedy jednak to trener miał rację, jego zespół zachowuje szansę na kolejną prośbę o weryfikację. Sędziowie siatkarscy muszą więc umieć przyznać się do błędu, gdy na powtórce widać, że zdarzyła im się pomyłka. Wideoweryfikacji nie podlegają natomiast decyzje wynikające z interpretacji gry, takie jak wspomniana wcześniej piłka niesiona.

Obsada sędziowska w czasie meczów na najwyższym poziomie

W rozgrywkach juniorskich czy dziecięcych często zdarza się, że cała odpowiedzialność za prowadzenie meczu spoczywa na barkach jednego arbitra. W spotkaniach na najwyższym poziomie skład sędziowski jest jednak szerszy. Oprócz pierwszego sędziego, stojącego na podwyższeniu, przy ławkach trenerskich po przeciwnej stronie boiska znajduje się drugi sędzia. Poza nimi obecna jest czwórka sędziów liniowych stojących za boiskiem, na przedłużeniu linii, które obserwują. Ich atrybutem jest chorągiewka, którą sygnalizują błędy sędziemu głównemu. W niektórych rozgrywkach jednak się z nich rezygnuje – z powodu pandemii taka decyzja zapadła na przykład przed rozpoczęciem sezonu 2020/2021 w PlusLidze.

Oprócz nich niezbędny jest sędzia sekretarz, który prowadzi meczowy protokół. Na zawodach szczebla centralnego w Polsce obecny jest także sędzia kwalifikator, który obserwuje i ocenia pracę arbitrów. Do pełnienia tej funkcji zwykle są wyznaczani najbardziej doświadczeni sędziowie, często już po zakończeniu kariery w roli sędziego “słupkowego”. Nad całością zawodów i ich prawidłowym przeprowadzeniem czuwa też komisarz zawodów.

Ile zarabia sędzia siatkarski?

Niemal wszyscy sędziowie siatkarscy łączą prowadzenie meczów z praca zawodową, młodsi również z nauką. Stawki za sędziowanie nie pozwalają bowiem na utrzymywanie się wyłącznie z takiej działalności. Wynagrodzenie różni się w zależności od poziomu rozgrywek – im wyższy, tym i pieniędzy więcej.

Najniższe stawki dla sędziego pierwszego i drugiego w rozgrywkach juniorskich to niespełna 100 zł netto. Na najniższym poziomie rozgrywek seniorskich, w III lidze, wynagrodzenie rośnie o około 50 procent. W zawodach administrowanych przez PZPS, czyli od II ligi kobiet i mężczyzn, turniejów barażowych czy rund wstępnych Pucharu Polski, stawki są większe. W II lidze to ponad 400 zł netto, w I – ponad 600 zł. Stawki za prowadzenie meczów w najwyższych klasach rozgrywkowych ustala Polska Liga Siatkówki i nie podaje ich do publicznej wiadomości, ale wiadomo, że są o kilkadziesiąt procent wyższe niż to, co otrzymują od PZPS-u arbitrzy pierwszoligowi. Wynagrodzenie dla pozostałych sędziów biorących udział w meczu, na przykład sekretarza, jest odpowiednio niższe.

Chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej o pracy sędziego? W kolejnym artykule poznasz gesty, jakimi ogłasza swoje decyzje: https://dosiatkowki.pl/sedzia-w-siatkowce-co-oznaczaja-jego-gesty/

Autor:
Damian
Absolwent Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pasjonuje się sportem i historią. Na co dzień zajmuje się mediami społecznościowymi i marketingiem.

4.5/5 - (2 votes)